Απλά μαθήματα πολιτισμού, ιστορίας και... σεβασμού.

 

Στην είσοδο του δικαστικού μεγάρου Ηρακλείου βρίσκεται ένα μοναδικής κομψότητας γλυπτό μαρμάρινο υπέρθυρο.|
Το υπέρθυρο αυτό ήταν εντοιχισμένο στον Βενετσιάνικο ναό του Αγίου Φραγκίσκου που βρισκόταν εκεί που είναι σήμερα το Αρχαιολογικό Μουσείο Ηρακλείου, στην πλατεία Ελευθερίας της πόλης μας. Ήταν δώρο του μοναδικού μέχρι σήμερα Κρητικής καταγωγής Πάπα της Καθολικής εκκλησίας, του Πάπα Αλέξανδρου του Ε' (κατά κόσμον Πέτρου Φίλαργη) ο οποίο γεννήθηκε στην Νεάπολη Λασιθίου το 1339 μ.Χ. και εκάρη μοναχός στο μοναστήρι των Φραγκισκανών σε μικρή ηλικία καθώς έμεινε ορφανός τόσο από μάνα όσο και από πατέρα.
Ο Πάπας Αλέξανδρος δώρισε το υπέρθυρο του κεντρικού ναού του μοναστηριού όταν το 1409 ανακηρύχθηκε Πάπας προκειμένου να εκφράσει την ευγνωμοσύνη του προς το τάγμα των Φραγκισκανών αλλά και την πόλη που τον ανέθρεψε.
Με την κατάκτηση της πόλης από τους Οθωμανούς, ο ναός μετατράπηκε σε τζαμί το οποίο καταστράφηκε σχεδόν ολοκληρωτικά (έμεινε όρθιο μόνο ένα μικρό οστεοφυλάκιο) με τον μεγάλο σεισμό του 1856 που ισοπέδωσε την πόλη. Ο ίδιος σεισμός κατέστρεψε και τους βενετικούς στρατώνες που βρίσκονταν επι της οδού Δικαιοσύνης οδηγώντας τους οθωμανούς στην απόφαση να κτίσουν νέους σε σχέδια του διάσημου μηχανικού της εποχής, του Αθανάσιου Μούση, το γνωστό σε μας κτίριο που στεγάζει το συγκρότημα της Περιφέρειας Κρήτης και των δικαστηρίων.

Στο νέο κτίριο των στρατώνων μεταφέρθηκε το υπέρθυρο του ναού του Αγίου Φραγκίσκου προκειμένου να ενσωματωθεί στην είσοδό του. Σε κάθε άλλη περίπτωση θα θεωρούσα ότι η μεταφορά και η παραποίησή του ουσιαστικά αποτέλεσε βανδαλισμό, εκ των πραγμάτων όμως κι επειδή ο σκοπός ορισμένες φορές αγιάζει τα μέσα, οι τούρκοι με τον εντοιχισμό του υπέρθυρου στο κτίριο των στρατώνων τους έσωσαν ένα κομμάτι από την ιστορία της πόλης που διαφορετικά θα είχε χαθεί.

Το τελευταίο τμήμα του ναού του Αγίου Φραγκίσκου πριν την ολική κατάρρευση.

Πάμε τώρα σε μερικούς προβληματισμούς-σκέψεις-μαθήματα ιστορίας άνευ διδασκάλου (που λένε και στο χωριό μου).
Το υπέρθυρο αυτό αποτελεί ένα σημαντικό μνημείο για την πόλη του Ηρακλείου.
Είναι ένα μνημείο πολυ-πολιτισμικό καθώς αφορά τρεις διαφορετικούς πολιτισμούς που επηρέασαν την ιστορία του Ηρακλείου (Ενετούς, Τούρκους, Έλληνες) και διαθρησκευτικό καθώς κατά μία έννοια συνδέει τα τρία σημαντικότερα θρησκευτικά δόγματα που ασπάστηκαν τα τελευταία 700 χρόνια οι κάτοικοι της πόλης (καθολικοί-μουσουλμάνοι-ορθόδοξοι).
Δεν μπορεί λοιπόν παρά να με θλίβει η σημερινή του αντιμετώπιση από τους κατοίκους της πόλης αφού οι περισσότεροι το προσπερνούν αδιάφορα αγνοώντας τη σπουδαιότητα του, ενώ υπάρχει και η μερίδα εκείνη των πολιτών που το αντιμετωπίζουν σαν σύμβολο της δικαστικής και εκτελεστικής εξουσίας πράττοντας ανάλογα.
Αν με ρωτάτε, οι κύριοι υπαίτιοι για την απαξίωση ενός τόσο σημαντικού κομματιού της ιστορίας της πόλης μας είναι, το αρμόδια υπουργεία (λογικά το Δικαιοσύνης και το Πολιτισμού), ο δήμος Ηρακλείου καθώς και η αρμόδια Εφορία Αρχαιοτήτων. Οι τρεις αυτοί φορείς θα έπρεπε να έχουν μεριμνήσει για την μεταφορά του υπέρθυρου σε στεγασμένο περιβάλλον μακριά από φθορές (το Ιστορικό Μουσείο Κρήτης θα ήταν το ιδανικό) ώστε να πάψουμε να συζητάμε τα αυτονόητα.

Τις προάλλες περνώντας τυχαία από την οδό Δικαιοσύνης, συνάντησα το συνεργείο του δήμου Ηρακλείου που καθάριζε το υπέρθυρο με ιδιαίτερη προσοχή και σχολαστικότητα. Συνομίλησα για λίγο με την κοπέλα που ήταν επικεφαλής και με πόνο μου είπε ότι έχουν κάνει, όχι μία, όχι δύο αλλά έξι εισηγήσεις για την μεταφορά του μνημείου χωρίς αποτέλεσμα!

Γιατί;
Γιατί οι υπηρεσίες κλείνουν τα αυτιά σε ζητήματα τόσο απλά αλλά συνάμα τόσο ουσιαστικά;
Γιατί οι πολίτες αδιαφορούμε κι ακόμα χειρότερα, κανιβαλίζουμε την ίδια μας την πόλη;
Η πόλη και η ιστορία της είναι ο ζωτικός μας χώρος, ούτε οι πολιτικές διαφοροποιήσεις, ούτε οι πολιτισμικές διαφορές, ούτε ο θρησκευτικός φανατισμός θα μας ενώσουν ποτέ.

Η πόλη μας ενώνει.

Το Ηράκλειό μας.