Η "Αγέλαστος Πέτρα" και ο Παναγιώτης Φαρμάκης μέσα μου...

Η Αγέλαστος Πέτρα ήταν, σύμφωνα με την μυθολογία, ένας βράχος στην Ελευσίνα πάνω στον οποίο κάθησε η Δήμητρα για να θρηνήσει για την Περσεφόνη την κόρη της που την άρπαξε ο Πλούτωνας.
Ο μύθος αυτός συγκινούσε πάντα τους Έλληνες και οι λόγοι είναι πολλοί.
Η μάνα που χάνει το παιδί της από τον θεό του κάτω κόσμου.
Ο συμβολισμός του θανάτου.
Ο χειμώνας που σκοτεινιάζει τα πάντα.
Και μετά η ανάσταση.
Η Περσεφόνη κάθε Άνοιξη επιστρέφει στην μητέρα της.
Η φύση ξαναγεννιέται.
Τα Ελευσίνια Μυστήρια ήταν μια μυστηριακή τελετή που τελούνταν προς τιμή της Δήμητρας και της Περσεφόνης, ήταν δε η ιερότερη και πιο σεβαστή από όλες τις γιορτές της αρχαίας Ελλάδας.
Η απαρχή των Μυστηρίων ανάγεται με βεβαιότητα πριν τον 8ο π.Χ. αιώνα σύμφωνα με την χρονολόγηση των αντικειμένων που βρέθηκαν στον αρχαιολογικό χώρο του Τελεστηρίου.
Τα Ελευσίνια Μυστήρια λάμβαναν χώρα μέχρι το 392 μ.Χ. όταν ο αυτοκράτορας Θεοδόσιος Α' του Βυζαντίου με διάταγμά του διέταξε το κλείσιμο όλων των αρχαίων ιερών σε μια προσπάθεια να καταστείλει την αντίσταση των οπαδών της αρχαιοελληνικής θρησκείας στην επιβολή του Χριστιανισμού.
Τα τελευταία απομεινάρια των Μυστηρίων εξαλείφθηκαν το 396 όταν ο βασιλίας των Γότθων Αλάριχος, συνοδευόμενος από χριστιανούς ιερείς, κατέστρεψε το ιερό της Ελευσίνας και θανάτωσε όλο το ιερατείο....
Οι εποχές που ακολούθησαν φέρθηκαν αμείλικτα στην Ελευσίνα.
Πόνος κι εγκατάλειψη για μια από τις σημαντικότερες πόλεις της αρχαίας Ελλάδας.
Η ταφόπλακα στην ιστορική σημασία της πόλης, σφραγίστηκε κατά κάποιο τρόπο τον 20ο αιώνα.
Η ευρύτερη περιοχή του κάμπου της Ελευσίνας μετατράπηκε σε βιομηχανική ζώνη διύλησης πετρελαίου, οι γύροι λόφοι έγιναν πρώτη ύλη του τσιμέντου που χρησιμοποιήθηκε στην Αθήνα της αντιπαροχής από τα εργοστάσια της περιοχής και η Ελευσίνα υποβαθμίστηκε τόσο πολύ που το όνομά της έχει γίνει συνώνυμο της βιομηχανοποίησης, της εγκατάλειψης, της κακώς εννοούμενης ανάπτυξης.

Ο Φίλιππος Κουτσάφτης

Τον Φίλιππο Κουτσάφτη παρακίνησε στις 20 Μαίου 1988 "Τύχη Αγαθή" όπως ο ίδιος αναφέρει να ξεκινήσει να φτιάξει ένα αφιέρωμα στον τόπο της Περσεφόνης και της Δήμητρας.
Τα γυρίσματα κράτησαν 10 χρόνια και είχαν σαν αποτέλεσμα να δημιουργθεί ένα πραγματικό αριστούργημα που κυκλοφόρησε στις κινηματογραφικές αίθουσες το 2000.

Η ταινία ταξιδεύει μέσα από τα μάτια των κατοίκων της Ελευσίνας στην ιστορία της περιοχής.
Ζωντανεύει την δεκαετή καθημερινότητα των ανθρώπων που ζουν σ αυτή. Νοιώθει τα προβλήματά τους, πονάει με τις ανησυχίες τους.
Περπατάει δίπλα τους στις ανασκαφές που γίνονται στις γειτονιές της, που φέρνουν ξανά στο φως του Ήλιου εικόνες μοναδικές και αμέσως μετά τις κλείνουν πίσω από τις πόρτες μιας αποθήκης.
Ο αρχαιολογικός χώρος γίνεται οικόπεδο, το οικόπεδο οικοδομή και η οικοδομή πολυκατοικία.
Οι άνθρωποι αλλάζουν, οι γειτονιές αλλάζουν.
Μόνο η Ελευσίνα μένει ίδια...
Όσες φορές κι αν δω την Αγέλαστο Πέτρα, τόσο περισσότερο αισθάνομαι πως τελικά το θέμα της ταινίας δεν είναι η Ελευσίνα αλλά ο θεόσταλτος "πρωταγωνιστής" της, ο Παναγιώτης Φαρμάκης.
Ένας άνθρωπος άστεγος, άπατρις που ο σκηνοθέτης τον χαρακτηρίζει "σαλό" ο οποίος έχει μια "σαλεμένη σχέση" με τα αρχαία της περιοχής.
Κι όμως, αυτός ο άνθρωπος ο περιθωριακός, ενδιαφέρεται για την ιστορία του τόπου κι ας μην έχει γεννηθεί εκεί, περνάει τον χρόνο του διασώζοντας ευρύματα που πετάχτηκαν μαζί με μπάζα στη θάλασσα. Ευρύματα σημαντικά που καταλήγουν στις προθήκες των μουσείων...
Κι όλα αυτά όταν οι υπόλοιποι, οι "κανονικοί", οι "πολιτισμένοι", γκρεμίζουν αρχαία τείχη για να χτίσουν πολυκατοικίες και να υψώσουν άλλα, από οπλισμένο σκυρόδεμα και σάρκα, γύρω τους, πάνω και κάτω τους...

Ο Παναγιώτης Φαρμάκης

Με αγγίζει πολύ αυτή η ταινία.
Την έχω δει δεκάδες φορές, την βλέπω καμία φορά και αποσπασματικά.
Μου αναστατώνει τη σκέψη.
Κάνω των Ελευσίνα πατρίδα μου, βλέπω την καταστροφή δίπλα μου και την αδιαφορία να φωλιάζει στις καρδιές των γειτόνων μου.
Είμαι σίγουρος πως αν ήμουν κάποιος από την ταινία, θα ήμουν ο Παναγιώτης Φαρμάκης.
Ο σαλός με τη σαλεμένη σχέση με τα αρχαία.
Πώς διαφορετικά θα μπορούσα να εξηγήσω τα δάκρυα που πετιόνται από τα μάτια μου όταν στο 32ο λεπτό της ταινίας, με τη μουσική του Κων/νου Β στο παρασκήνιο, οι μπουλντόζες γκρεμίζουν το τείχος της Ιεράς Οδού;
 Υπάρχουν πράγματα πολλά που έχω μετανιώσει στη ζωή μου που δεν τα έκανα.
Ένα από αυτά είναι πως, όταν το 2015 ήμουν υπεύθυνος σε μια ομάδα της Φωτογραφικής Εταιρείας Κρήτης, δεν προσπάθησα αρκετά ώστε να βρω τον χρόνο να δείξω στα παιδιά της ομάδας την Αγέλαστο Πέτρα, αν και το είχα σκοπό.
Κρίμα.
Είναι κάτι που οφείλω στον εαυτό μου...