Ψυχοθεραπεία: Οι μεσαιωνικές Κούρτες....

Οι Κούρτες είναι οικισμός της κοινότητας Ζαρού. Απέχει από το Ηράκλειο 43 χιλιόμετρα και βρίσκεται σε υψόμετρο 390 μέτρων.

Η αρχαιότερη μνεία του οικισμού συναντάται σε έγγραφο του Δουκικού Ανακτόρου του Χάνδακα το 1377 ό,που αναφέρεται ο G. Michelin, κάτοικος του χωριού Curte ως μάρτυρας σε συμβόλαιο.

Σε ακόμα παλαιότερο έγγραφο του 1302 του συμβολαιογράφου του Χάνδακα Benv. De Brixano, αναφέρεται ο οικισμός Curte Maiorum (Κούρτες «σπουδαιότερες»), οδηγώντας αναπόφευκτα στην υπόθεση πως πρόκειται ουσιαστικά για τον ίδιο οικισμό που πιθανότατα αποτελούνταν από δύο επιμέρους, μεγαλύτερο και μικρότερο.

Το 1577 αναφέρεται από τον Fr. Barozzi στην επαρχία Καινουργίου, στη συνέχεια από τον Καστροφύλακα το 1583 με 172 κατοίκους (την εποχή που ο Ζαρός είχε 266). Η επόμενη αναφορά στον οικισμό είναι το 1630 από τον Βασιλικάτα ενώ στην Τουρκική απογραφή του 1671 αναφέρονται 22 χαράτσα. Στην Αιγυπτιακή απογραφή του 1834 στον οικισμό διαμένουν 20 τουρκικές οικογένειες ενώ το 1842 ο Χουρμούζης Βυζάντιος αναφέρει πως στις Κούρτες από τις 63 τουρκικές οικογένειες που διέμεναν, έχουν απομείνει 12 τουρκικές και 1 χριστιανική. Ο ίδιος αναφέρει ότι στον οικισμό υπήρχαν τα ερείπια 4 εκκλησιών!

Στην απογραφή του 1881 οι Κούρτες ανήκουν στον δήμο Ζαρού με 150 τούρκους κατοίκους. Το 1900 ανήκουν στον ίδιο δήμο με 12 τούρκους άρρενες κατοίκους. Το 1920 ο οικισμός αναφέρεται στον αγροτικό δήμο Παλιάμας με 14 κατοίκους, το 1928 στην κοινότητα Ζαρού με 3 κατοίκους, το 1940 με 6 κατοίκους, το 1951 με κανένα κάτοικο, το 1961 με 2 κατοίκους, όπως και το 1971. Το 1981 δεν έχει κανένα κάτοικο.

Το όνομα του οικισμού προέρχεται κατά τον Σπανάκη από το βυζαντινό «κούρτη» και «κώρτη» τα οποία με τη σειρά τους προέρχονται από το λατινικό cohor-tis που ερμηνεύεται ως ο κλειστός τόπος, η αυλή, το ανάκτορο. Στη βυζαντική περίοδο η λέξη είχε την ετυμολογία του κλειστού χώρου, της μάντρας. Σε κάποιες περιοχές μ’ αυτή τη σημασία τη χρησιμοποιούσαν μέχρι πρόσφατα αφού το ρήμα «κουρτίζω» σημαίνει «μαντρίζω τα ζώα» κατά τον Ξανθουδίδη.

Ο Σπανάκης αναφέρει ακόμα πως κόρτη ήταν βυζαντινό στρατιωτικό τάγμα οπότε, λαμβάνοντας υπόψη και τα παραπάνω, υποθέτει πως οι Κούρτες ήταν έδρα στρατιωτικών ταγμάτων, ίσως και ποιμενικές μάντρες.

Οι Κούρτες σήμερα είναι έρημες.

Σώζονται μόνο δύο σπίτια του οικισμού, ένα στη είσοδό του από τη μεριά του δρόμου που οδηγεί στον Ζαρό και ένα στο υψηλότερο σημείο του που κάποιος "μερακλής", είτε απόγονος κάποιου παλιού κατοίκου είτε κάποιος αλλοδαπός, προσπαθεί να αναστήσει τα τελευταία χρόνια με εμφανέστατα τα σημάδια των αλλεπάληλών εργασιών.

Στο μέσο του οικισμού υπάρχει ένας ναός, πιθανότατα αφιερωμένος στην Ανάληψη του Σωτήρος σε πολύ κατάσταση με εμφανή τα σημάδια των μετέπειτα παρεμβάσεων. Ενώ στην είσοδό του κυριαρχεί το χαρακτηριστικό υπέρθυρο που είχαν οι ναοί την πρωίμη βυζαντική περίοδο με την πανέμορφη "πλεκτή" όψη, έχει προστεθεί άγνωστο πότε ένα ακαλαίσθητο τσιμεντένιο υπόστεγο προφανώς για να εξυπηρετήσει τις ανάγκες των πιστών, καταστρέφοντας όμως εντελώς την όψη ενός μνημείου που θα έπρεπε να έχει κατά τη γνώμη μου εντελώς διαφορετική οπτική.

Ένα από τα πράγματα που μου έκαναν εντύπωση στο εσωτερικό του ναού ήταν μια παράσταση στο τέμπλο που απεικόνιζε τον Άγιο Θεμιστοκλή. Ομολογώ πως ήταν η πρώτη παράσταση του "κατσουνοφόρου" Αγίου με το πρόβατο στην αγκαλιά που συνάντησα ποτέ μου!

Στο οικισμό πέρα από όσα προαναφέρθηκαν, σώζονται μόνο ερείπια σπιτιών, μισογκρεμισμένα ντουβάρια που όμως μαρτυρούν πως στις Κούρτες διέμεναν άνθρωποι εύρωστοι.

Ωστόσο, η επίσκεψή μου σ' αυτόν με μάγεψε...

Τα ερείπια, η εγκατάλειψη έχουν πάντα μια ιστορία να διηγηθούν...

Φτάνει να έχεις τα αυτιά σου ανοικτά για να την ακούσεις!