Ψυχοθεραπεία: Η μονή του Αγίου Αντωνίου στις Απεζανές

Η μονή του Αγίου Αντωνίου κυρίαρχησε από τα τελευταία χρόνια της Ενετοκρατίας κοντά στους Καλούς Λιμένες, την περιοχή που ελιμενίσθηκε γύρω στο 60 μ.Χ. το πλοίο που μετάφερε τον Απόστολο Παύλο στη Ρώμη. Η ακμή της μονής συνεχίστηκε και κατά στην διάρκεια της τουρκοκρατίας οπότε διατήρησε και αύξησε την ακίνητη περιουσία της.
Η μονή λειτουργούσε ήδη κατά τα μέσα του 16ου αιώνα. Η παράδοση αναφέρει πως ιδρύθηκε από μοναχούς της μονής του Αγίου Αντωνίου στο Αγιοφάραγγο όταν οι τελευταίοι αναγκάστηκαν να εγκαταλείψουν το μοναστήρι τους εξαιτίας των πειρατικών επιδρομών.
Η πρώτη γνωστή χρονολογία για την μονή Απεζανών είναι εκείνη του 1549 που βρήκε στα κρατικά αρχεία της Βενετίας ο καθηγητής Θεοχάτης Δετοράκης. Ο καθηγητής βρήκε πλήθος εγγράφων που αναφέρονται στη διαχείριση της μεγάλης περιουσίας της μονής που ήταν διασκορπισμένη σ' όλο τον νομό Ηρακλείου και κυρίως στον Χάνδακα.
Η μονή του Αγίου Αντωνίου κατά την Ενετοκρατία ήταν ένα από τα μεγαλύτερα και πλουσιότερα μοναστήρια της Κρήτης, γνωστό για την αίγλη του. Ήταν κέντρο παιδείας και γραμμάτων γι' αυτό και προσέλκυσε σπουδαίες εκκλησιατικές μορφές που υπηρέτησαν σε αυτή. Σήμερα είναι γνωστό ότι κατά τα τελευταία χρόνια της ενετοκρατίας στη μονή λειτούργησε σχολείο στο οποίο διδάσκονταν ακόμα και αρχαίοι έλληνες συγγραφείς.
Μία από τις επιφανέστερες μορφές που χρησιμοποίησαν τη μονή Απεζανών σαν ορμητήριο ήταν ο πατριάρχης Αλεξανδρείας Μελέτιος Πηγάς που γεννήθηκε στην Κρήτη στα 1550. Κατά την περίοδο της πατριαρχίας του, ασκούσε άτυπα καθήκοντα ποιμενάρχη της Κρήτης αφού οι βενετικές αρχές απαγόρευαν την παρουσία ορθόδοξων ιεραρχών στο νησί.
Πληροφορίες για την μονή Απεζανών μας δίνει ο Ενετός γιατρός και ιστορικός Ονόριο Μπέλι όταν αναφερόμενος στην επίσκεψή του Απόστολου Παύλου στην περιοχή λέει μεταξύ άλλων πως το μοναστήρι είναι χτισμένο σε τόπο "ωραιότατο και τερπνότατο" και ότι "οι καλόγεροί του είναι προσηνέστατοι και αγαθοί" κι έχουν το "καλύτερο κρασί του κόσμου"!
Κατά την τουρκοκρατία η μονή του Αγίου Αντωνίου δεν γνώρισε την καταστροφή. Λέγεται πως η μονή διέθετε έναν "αχτναμέ", μια έγγραφη δηλαδή συμφωνία ανάμεσα στο μοναστήρι και τους τούρκους η οποία προέβλεπε την προστασία από την καταστροφή και την ερήμωση. Πιθανότατα να μεσολάβησε για την έκδοση αυτού του εγγράφου ο δραγουμάνος Παναγιώτης Νικούσιος που ακολούθησε τους οθωμανούς στην επίθεση κατά της Κρήτης και ο οποίος ήταν μαθητής του παλιού ηγούμενου των Απεζανών, Μελέτιου Συρίγου.
Κατά την επανάσταση του 1821 οι τούρκοι κατέστρεψαν τελικά τη μονή ολοσχερώς. Το 1834 ο Άγγλος περιηγητής Ρόμπερτ Πάσλεϋ συνάντησε έναν καλόγερο κοντά στη μονή Αρσανίου στο Ρέθυμνο ο οποίος κρατούσε σε ένα κιβώτιο ιερά λείψανα αγίων και του είπε πως επειδή ο ξεσηκωμός είχε καταστρέψει το μοναστήρι του τις Απεζανές, περιέφερε τα λείψανα για να συγκεντρώσει ελεημοσύνες.
Το 1881 η μονή είχε 20 μοναχούς και 10 κοσμικούς, το 1887 13 μοναχούς. Το 1918 είχε 21 μοναχούς ενώ το 1935 η μονή κρίθηκε διατηρητέα..
Η μονή Απεζανών το 1992 είχε 20 μοναχούς.
Το 2020 που την επισκέυτηκα είχε 3 μοναχούς...
(πηγή πληροφοριών: Μοναστήρια και Ερημητήρια της Κρήτης, Νίκος Ψυλάκης)