Τρεις φωτογραφίες - ταξίδι στον πρόσφατο χρόνο... (το 1941 με εικόνες)

Έχω ένα μεράκι, ή μάλλον δύο μεράκια (εντάξει, ίσως τρία, τέσσερα και πέντε αλλά δεν θα το κουβεντιάσουμε τώρα!)
Το ένα είναι το Ηράκλειο, η πόλη, η ιστορία της. Τα κτίρια της, οι άνθρωποι της.
Το άλλο είναι η φωτογραφία.
Το σύμπαν με ευλόγησε κατά κάποιο τρόπο και κατάφερα να συνδυάσω αυτά τα δύο, αν και όχι στο επίπεδο που θα ήθελα. Ο διαθέσιμος χρόνος μου δεν είναι αυτός που θα επιθυμούσα, η ζωή έχει πολλές πτυχές που πρέπει να υπηρετούμε, έχω λαχταρήσει να περπατήσω στους δρόμους του Ηρακλείου ξέγνοιαστος, να κάνω λήψεις με την φωτογραφική μου μηχανή, να βλέπω ξανά και ξανά σημεία της πόλης που λατρεύω να αναζητώ, που απολαμβάνω να περπατώ, που μου δίνει ζωή να υπάρχω εντός τους!
Αν και έχω τεράστια συλλογή σε ιστορικές φωτογραφίες, κάποιες ανέκδοτες, οι ιστορικές φωτογραφίες του Ηρακλείου δεν παύουν να με γοητεύουν καθώς θεωρώ τη φωτογραφία ως την πιο άρτια μηχανή του χρόνου, τον τελειότερο μεταφορέα συναισθημάτων, το αμεσότερο όχημα συνέχισης της ιστορίας από καταβολής της ιστορίας του ανθρώπου!

Το βιβλίο είναι το απόλυτο μέσο για να ταξιδέψεις.
Η φωτογραφία είναι το μέσο για να ανακαλέσεις ακριβώς την εποχή που έχει γίνει η λήψη, τους ανθρώπους, τις συνθήκες, τα μέσα, τα ήθη και τα έθιμα, τις καταστάσεις.
Κάθε φωτογραφία είναι ένα κουτί που μέσα του σφραγίζει ο,τιδήποτε περιλαμβάνει το κάδρο του φωτογράφου τη στιγμή  που πατάει το κουμπί του κλείστρου, μαζί με το συναίσθημα που το συνοδεύει.

Πριν από μερικές μέρες έπεσα πάνω σε ένα άρθρο στο Lifo που μεταξύ άλλων, παρουσίαζε τις παρακάτω τρεις φωτογραφίες.

Οι λήψεις αυτές πραγματοποιήθηκαν το 1941 στα πλαίσια της Γερμανικής προπαγάνδας στις κατεχόμενες χώρες με σκοπό να προβληθεί το "έργο" των στρατευμάτων κατοχής καθώς και η καθημερινή ζωή των στρατιωτών που παρέμεναν εκεί.

Οι φωτογραφίες αυτές μαζί με άλλες χρησιμοποιήθηκαν από το καθεστώς των ναζί σαν μέσο καθησυχασμού της κοινής γνώμης στην Γερμανία ώστε οι συγγενείς των στρατιωτών και οι απλοί πολίτες να είναι "βέβαιοι" ότι τα παιδιά τους περνούσαν καλά και ότι οι κόποι και το χρήμα των πολιτών δεν ξοδεύονταν εις μάτην. Βασικές αρχές προπαγάνδας δηλαδή...

Στην πρώτη φωτογραφία αποτυπώνεται η περιοχή του Πόρου. Δεσπόζει ο ναός του Αγίου Γεωργίου λίγο καιρό μετά τα εγκαίνιά του το 1937, ενώ στο βάθος γεμίζει το φόντο ο γέρο-Γιούχτας που δεσπόζει στην πλειονότητα των παλιών φωτογραφιών του Ηρακλείου μιας και οι εικονολήπτες τον χρησιμοποιούσαν πάντα σαν σημείο αναφοράς. Το εκπαιδευμένο βλέμμα θα δει κτίρια που σώζονται μέχρι και σήμερα στην ευρύτερη περιοχή ενώ φαίνονται καθαρά τα ίχνη της μετέπειτα λεωφόρου Ικάρου που διασχίζει όλο το προάστιο καθώς και των κάθετων σε εκείνη δρόμων.

Ο λόγος που τραβήχτηκε αυτή η φωτογραφία είναι προφανώς το κτίριο τα θεμέλια του οποίου διακρίνονται στο πρώτο πλάνο, ξεκάθαρη αναφορά της φασιστικής προπαγάνδας για τα ανύπαρκτα δημόσια έργα που έκαναν οι κατακτητές. (είναι γνωστό πως οι ναζί άφησαν μόνο στρατιωτικές υποδομές πίσω τους).
Η χωροταξία της φωτογραφίας οδηγεί στο συμπέρασμα ότι το υπό κατασκευή κτίριο είναι το μετέπειτα ορφανοτροφείο του Πόρου, το σημερινό 14ο δημοτικό σχολείο, που χρησιμοποιήθηκε από τους ναζί σαν κτίριο της στρατιωτικής διοίκησης (τα... δημόσια κτίρια που είπα πριν)

Στην επόμενη φωτογραφία απεικονίζεται η περιοχή του Πόρου και της Χρυσοπηγής, ενώ σε πρώτο πλάνο φαίνεται καθαρά η λεωφόρος Ικάρου.

Στο βάρος φαίνεται καθαρά ο λόφος του Μπαμπαλή (Καλιθέα) καθώς και τα Δύο Αοράκια όπου σήμερα υπάρχει η Βιομηχανική Περιοχή.
Είναι εντυπωσιακό το πόσο αραιή οικιστική ανάπτυξη είχε η περιοχή το 1941 και πόσο γρήγορα άλλαξε μετά τον πόλεμο!

Η σύγκριση με το σήμερα είναι ατυχής!

Η τρίτη φωτογραφία είναι ίσως η λιγότερο εντυπωσιακή καθώς απεικονίζει το πιο πολυφωτογραφημένο μνημείο της πόλης του Ηρακλείου, την κρήνη Μοροζίνι, τα γνωστά σε όλους "Λιοντάρια".

Η περιοχή γύρω από την κρήνη δεν έχει αλλάξει σημαντικά μέχρι σήμερα, τα ετοιμόρροπα της φωτογραφίας έχουν κατεδαφιστεί και στη θέση τους υπάρχουν πολυκατοικίες και σύγχρονα κτίρια καταστημάτων, το μόνο κτίριο που δεν έχει αλλάξει πέρα από τα Λιοντάρια αλλά για τους μη γνώστες της πόλης κρατά κρυμμένο τον χαρακτήρα του στη συγκεκριμένη φωτογραφία, είναι η βασιλική του Αγίου Μάρκου.

Στο πλάνο του 1941, ο μεσαιωνικός ναός είναι κρυμμένος πίσω από την πινακίδα "Μινώα" καθώς μέχρι και τη δεκαετία του 1960 λειτουργούσε στο κτίριο ο ομώνυμος κινηματογράφος! Η πιο σημαντική διαφοροποίηση σε σχέση με τις επόμενες δεκαετίες της χρήσης του, είναι ότι το 1941 στην πρόσοψη του κινηματογράφου υπήρχε επίσης η ταμπέλα "Soldatenkino" (σινεμά για στρατιώτες!) ώστε να καθίσταται σαφές στους διερχόμενους ότι οι κινηματογραφικές προβολές αφορούσαν στην ψυχαγωγία των στρατιωτών του κατακτητή και μόνο... 

Και πες μου τώρα, κοιτώντας αυτές τις τρεις φωτογραφίες, δεν ταξίδεψες έστω και λίγο στο παρελθόν;