Το κείμενο αυτό το συνέταξα μετά από πολύωρη έρευνα στα αρχεία της Βικελαίας Δημοτικής Βιβλιοθήκης καθώς και στο Αρχείο Εφημερίδων της ίδιας.
"Το Καθολικό νεκροταφείο και το παρεκκλήσιο του Τιμίου Σταυρού"
Από το 1669 που ολοκληρώθηκε η κατάληψη
της Κρήτης από τους Οθωμανούς, οι καθολικοί ενταφιάζονταν στο κοινό νεκροταφείο
των Ελλήνων ενώ υπάρχουν αναφορές για μεμονωμένες ταφές στον Άγιο Ματθαίο των
ορθοδόξων.
Το πρώτο αμιγώς καθολικό κοιμητήριο του Ηρακλείου ξεκίνησε την λειτουργία του το 1728 ανατολικά της πόλης στη ευρύτερη περιοχή της Τρυπητής, στο σημερινό παραλιακό μέτωπο. Η λειτουργία του πρώτου αυτού κοιμητηρίου συνεχίστηκε μέχρι το 1856, περίοδο κατά την οποία συνεχιζόταν ο ενταφιασμός καθολικών πιστών τόσο στο δάπεδο εκκλησιών, όσο και στο νεκροταφείο των Ελλήνων.
Το πρώτο αμιγώς καθολικό κοιμητήριο του Ηρακλείου ξεκίνησε την λειτουργία του το 1728 ανατολικά της πόλης στη ευρύτερη περιοχή της Τρυπητής, στο σημερινό παραλιακό μέτωπο. Η λειτουργία του πρώτου αυτού κοιμητηρίου συνεχίστηκε μέχρι το 1856, περίοδο κατά την οποία συνεχιζόταν ο ενταφιασμός καθολικών πιστών τόσο στο δάπεδο εκκλησιών, όσο και στο νεκροταφείο των Ελλήνων.
Το οικόπεδο...
Από συμβολαιογραφικά έγγραφα του Αρχείου της Καθολικής Ενορίας Ηρακλείου, προκύπτει πως ο ευρύτερος χώρος μέσα στον οποίο βρίσκεται το κοιμητήριο των καθολικών, αγοράσθηκε το 1856 από κάποιον με το όνομα Αμπραχάμ, γιο του Βαρτάν και είχε έκταση περίπου δέκα στρέμματα.
Ο Νικόλαος Σταυρινίδης από την άλλη αναφέρει πως το οικόπεδο παραχωρήθηκε από την τουρκική διοίκηση προκειμένου να χρησιμοποιηθεί σαν κοιμητήριο των δυτικών, αμέσως μετά την έκδοση του Αυτοκρατορικού Διατάγματος Χατ-ι Χουμαγιούν που έφερε στην οθωμανική αυτοκρατορία τη σημαντικότερη αναδιοργάνωση των μη μουσουλμανικών θρησκευμάτων και υποχρέωσε ουσιαστικά τους Οθωμανούς να παραχωρήσουν θρησκευτικές ελευθερίες στους μη μουσουλμάνους πολίτες της οθωμανικής επικράτειας.
Το οικόπεδο που κατά τον Σταυρινίδη παραχωρήθηκε από τον Βαλκαδίν Πασά του Μεγάλου Κάστρου, βρισκόταν σε απόσταση "βολής τυφεκίου" από τα τείχη του φρουρίου και υπάρχουν ενδείξεις πως ταυτίζεται με τον χώρο πρώτου κοιμητήριο του 1728.
Αξίζει ίσως στο σημείο αυτό να αναφέρουμε πως σύμφωνα και πάλι με τον Σταυρινίδη, κατά τη διάρκεια εργασιών αποστράγγισης και καθαρισμού πηγαδιού στην ανατολική όχθη του ποταμού Μαρουλά που σήμερα βρίσκεται κάτω από την λεωφόρο Εθνικής Αντιστάσεως, πολύ κοντά στο οικόπεδο που βρίσκεται το καθολικό κοιμητήριο, βρέθηκαν σε αυτό πλήθος οστών και κρανίων που ο Ηρακλειώτης ιστοριοδίφης αναφέρει πως ενδεχομένως να ανήκαν στους στρατιώτες του Δούκα του Μποφώρ που σκοτώθηκαν εκεί κατά την διάρκεια της πολιορκίας του Μεγάλου Κάστρου το 1668. Ο χώρος λοιπόν δείχνει να έχει μια σημαντική ιερότητα που χάνεται στο παρελθόν...
Το κοιμητήριο άρχισε να λειτουργεί επίσημα στις 4 Ιανουαρίου 1858 με την ταφή της Josephina Rossi, δίχρονου κοριτσιού, ανιψιάς του Giovanni Ittar.
Η λειτουργία του συνεχίστηκε κανονικά μέχρι τον Β Παγκόσμιο Πόλεμο. Τον Μάιο του 1944 υπέστη σοβαρότατες καταστροφές από την ανατίναξη γερμανικού πλοίου στον χώρο του λιμανιού. Από την έκρηξη αυτή που συγκλόνισε όλη την πόλη του Ηρακλείου προκαλώντας τεράστιες ζημιές, οι τάφοι ανοίχθηκαν και οι ταφές διασαλεύτηκαν σε τέτοιο βαθμό ώστε σε συνδυασμό με τους μετέπειτα βανδαλισμούς, ήταν αδύνατος ο εκ των υστέρων διαχωρισμός των οστών!
Μεταπολεμικά, το μεγαλύτερο τμήμα του οικοπέδου όπως πολλά άλλα οικόπεδα που ανήκαν στην καθολική εκκλησία εκποιήθηκε, αγοράστηκε σε το 1951 από την Αγροτική Τράπεζα της Ελλάδος για να κτιστεί πολύ αργότερα το παρακείμενο κατάστημα.
Ο πρώτος μεταπολεμικός καθολικός ιερέας που εγκαταστάθηκε στο Ηράκλειο το 1953, έκανε σποραδικά ενταφιασμούς στο κοιμητήριο μέχρι τις 5 Αυγούστου 1966 που έγινε η τελευταία καταγεγραμμένη ταφή.
Από το 1966 κι έπειτα οι βανδαλισμοί ήταν συνεχείς με αποκορύφωμα φτάνοντας στο 1981 ο χώρος να έχει μετατραπεί σε στάνη προβάτων και τα μνήματα να χρησιμοποιούνται ως ταΐστρες!
Το σημερινό κοιμητήριο καλύπτει μια έκταση 250 τετραγωνικών μέτρων και είναι ουσιαστικά ό,τι απέμεινε μαζί με το παρεκκλήσι από το αρχικό οικόπεδο των 10 στρεμμάτων.
Από συμβολαιογραφικά έγγραφα του Αρχείου της Καθολικής Ενορίας Ηρακλείου, προκύπτει πως ο ευρύτερος χώρος μέσα στον οποίο βρίσκεται το κοιμητήριο των καθολικών, αγοράσθηκε το 1856 από κάποιον με το όνομα Αμπραχάμ, γιο του Βαρτάν και είχε έκταση περίπου δέκα στρέμματα.
Ο Νικόλαος Σταυρινίδης από την άλλη αναφέρει πως το οικόπεδο παραχωρήθηκε από την τουρκική διοίκηση προκειμένου να χρησιμοποιηθεί σαν κοιμητήριο των δυτικών, αμέσως μετά την έκδοση του Αυτοκρατορικού Διατάγματος Χατ-ι Χουμαγιούν που έφερε στην οθωμανική αυτοκρατορία τη σημαντικότερη αναδιοργάνωση των μη μουσουλμανικών θρησκευμάτων και υποχρέωσε ουσιαστικά τους Οθωμανούς να παραχωρήσουν θρησκευτικές ελευθερίες στους μη μουσουλμάνους πολίτες της οθωμανικής επικράτειας.
Το οικόπεδο που κατά τον Σταυρινίδη παραχωρήθηκε από τον Βαλκαδίν Πασά του Μεγάλου Κάστρου, βρισκόταν σε απόσταση "βολής τυφεκίου" από τα τείχη του φρουρίου και υπάρχουν ενδείξεις πως ταυτίζεται με τον χώρο πρώτου κοιμητήριο του 1728.
Αξίζει ίσως στο σημείο αυτό να αναφέρουμε πως σύμφωνα και πάλι με τον Σταυρινίδη, κατά τη διάρκεια εργασιών αποστράγγισης και καθαρισμού πηγαδιού στην ανατολική όχθη του ποταμού Μαρουλά που σήμερα βρίσκεται κάτω από την λεωφόρο Εθνικής Αντιστάσεως, πολύ κοντά στο οικόπεδο που βρίσκεται το καθολικό κοιμητήριο, βρέθηκαν σε αυτό πλήθος οστών και κρανίων που ο Ηρακλειώτης ιστοριοδίφης αναφέρει πως ενδεχομένως να ανήκαν στους στρατιώτες του Δούκα του Μποφώρ που σκοτώθηκαν εκεί κατά την διάρκεια της πολιορκίας του Μεγάλου Κάστρου το 1668. Ο χώρος λοιπόν δείχνει να έχει μια σημαντική ιερότητα που χάνεται στο παρελθόν...
Το κοιμητήριο άρχισε να λειτουργεί επίσημα στις 4 Ιανουαρίου 1858 με την ταφή της Josephina Rossi, δίχρονου κοριτσιού, ανιψιάς του Giovanni Ittar.
Η λειτουργία του συνεχίστηκε κανονικά μέχρι τον Β Παγκόσμιο Πόλεμο. Τον Μάιο του 1944 υπέστη σοβαρότατες καταστροφές από την ανατίναξη γερμανικού πλοίου στον χώρο του λιμανιού. Από την έκρηξη αυτή που συγκλόνισε όλη την πόλη του Ηρακλείου προκαλώντας τεράστιες ζημιές, οι τάφοι ανοίχθηκαν και οι ταφές διασαλεύτηκαν σε τέτοιο βαθμό ώστε σε συνδυασμό με τους μετέπειτα βανδαλισμούς, ήταν αδύνατος ο εκ των υστέρων διαχωρισμός των οστών!
Μεταπολεμικά, το μεγαλύτερο τμήμα του οικοπέδου όπως πολλά άλλα οικόπεδα που ανήκαν στην καθολική εκκλησία εκποιήθηκε, αγοράστηκε σε το 1951 από την Αγροτική Τράπεζα της Ελλάδος για να κτιστεί πολύ αργότερα το παρακείμενο κατάστημα.
Ο πρώτος μεταπολεμικός καθολικός ιερέας που εγκαταστάθηκε στο Ηράκλειο το 1953, έκανε σποραδικά ενταφιασμούς στο κοιμητήριο μέχρι τις 5 Αυγούστου 1966 που έγινε η τελευταία καταγεγραμμένη ταφή.
Από το 1966 κι έπειτα οι βανδαλισμοί ήταν συνεχείς με αποκορύφωμα φτάνοντας στο 1981 ο χώρος να έχει μετατραπεί σε στάνη προβάτων και τα μνήματα να χρησιμοποιούνται ως ταΐστρες!
Το σημερινό κοιμητήριο καλύπτει μια έκταση 250 τετραγωνικών μέτρων και είναι ουσιαστικά ό,τι απέμεινε μαζί με το παρεκκλήσι από το αρχικό οικόπεδο των 10 στρεμμάτων.
Το παρεκκλήσι...
Το παρεκκλήσι του Τιμίου Σταυρού χτίστηκε στο οικόπεδο του κοιμητηρίου το 1894 όπως αναφέρει και πέτρινη επιγραφή που τοποθετήθηκε πρόσφατα στην είσοδό του. Έχει επιφάνεια περίπου 80 τετραγωνικά μέτρα και δεν ακολουθεί κάποιο αρχιτεκτονικό ρυθμό ούτε έχει ιδιαίτερα χαρακτηριστικά.
Από το 2001 ξεκίνησε μια ουσιαστική προσπάθεια συντήρησής του που συνεχίζεται μέχρι και σήμερα από τον καθολικό εφημέριο πατέρα Δανιήλ με την διαρκή συντήρηση του ναού ώστε να μπορεί να είναι λειτουργικός και επισκέψιμος.
Το παρεκκλήσι του Τιμίου Σταυρού χτίστηκε στο οικόπεδο του κοιμητηρίου το 1894 όπως αναφέρει και πέτρινη επιγραφή που τοποθετήθηκε πρόσφατα στην είσοδό του. Έχει επιφάνεια περίπου 80 τετραγωνικά μέτρα και δεν ακολουθεί κάποιο αρχιτεκτονικό ρυθμό ούτε έχει ιδιαίτερα χαρακτηριστικά.
Από το 2001 ξεκίνησε μια ουσιαστική προσπάθεια συντήρησής του που συνεχίζεται μέχρι και σήμερα από τον καθολικό εφημέριο πατέρα Δανιήλ με την διαρκή συντήρηση του ναού ώστε να μπορεί να είναι λειτουργικός και επισκέψιμος.
Πηγή: Εφημερίδα "Πατρίς 10/11/1956, Αρχείο Καθολικής Ενορίας Ηρακλείου
Επιμέλεια: Μάριος Στ. Ψαλιδάκης για την Αθέατη Πόλη 2019
Οι παραπάνω φωτογραφίες και το κείμενο χορηγούνται με άδεια Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivs 3.0 Ελλάδα.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου